Biofilm zwany także błoną biologiczną, to skupisko różnorodnych bakterii, które ze sobą współpracują, próbując zapewnić sobie dobre warunki do życia w Twojej ranie. Biofilm może powstać po czterech do ośmiu dni od zakażenia rany. Utrudnia gojenie się rany i sprzyja powstawaniu zakażeń bakteryjnych w organizmie. Wysoką skuteczność w niszczeniu biofilmu wykazuje oktenidyna. Wykazano też, że substancja ta nie prowadzi do pojawienia się szczepów bakterii opornych na działanie antybiotyków.
Co to jest biofilm?
Biofilm jest głównym czynnikiem patologicznym w niegojących się ranach, jednocześnie opóźniającym gojenie się ran poprzez tworzenie bariery w gojeniu ran. Błona biologiczna może odkładać się na granicy faz niezależnie od ich rodzaju. Istotne jest głównie zastosowanie skutecznych środków antyseptycznych takich jak GranuSEPT roztwór do przemywania ran oraz GranuSEPT Hydrożel na rany.
Wykazano, że 99% bakterii (tlenowych i beztlenowych) występuje w formie biofilmowej i szybko wytwarza wielogatunkowe i wielowarstwowe struktury otoczone produkowanym śluzem, zwanym matrixem.
Czy to naturalne?
Tworzenie się biofilmu jest naturalną cechą wszystkich bakterii tworzących mikroflorę – zarówno skóry, jak i błon śluzowych. Dlatego niezależnie od przyczyny zranienia oraz tego, czy uszkodzenie skóry jest przewlekłe czy nie, każde z nich powoduje zaburzenia równowagi pomiędzy układem immunologicznym, a biofilmem. Zazwyczaj wiąże się to z trudnymi do wyleczenia chorobami tkanek skóry i błon śluzowych. Pojawienie się takiej infekcji zależy przede wszystkim od rodzaju kolonizujących ranę bakterii, zjadliwości drobnoustrojów, zdolności do modyfikacji odpowiedzi immunologicznej oraz schorzeń towarzyszących u pacjenta. Ponadto jej obecność negatywnie wpływa na procesy immunologiczne, ziarninowanie oraz naskórkowanie rany, a w miarę upływu czasu zostaje ona zasiedlona przez kolejne rodzaje drobnoustrojów, które zaczynają wydzielać nowe substancje, powodujące m.in. większą odporność na stosowane leki.
Złożona struktura błony biologicznej oraz różnorodne cechy fizjologiczne formujących ją drobnoustrojów przyczyniają się do wysokiej oporności biofilmu na działanie różnych czynników bakteriobójczych, przede wszystkim antybiotyków. Biofilm jest niewidoczny dla oka i poza powierzchnią ran struktury biofilmu są tworzone również w głąb tkanek. To struktura całkowicie odporna na działanie antybiotyków, ale też częściowo odporna na działanie antyseptyków. Powoduje hipoksję tkanek, która powoduje powstanie martwicy trudnej do usunięcia.
Biofilm – gdzie występuje?
Biofilm może powstać w każdej ranie. Nie istnieje jedna metoda zwalczania biofilmu w ranach przewlekłych – wynika to zarówno ze zróżnicowania bakterii tworzących błonę biologiczną, jak i zróżnicowanych etiologii ran. Wśród najczęstszych i najlepiej poznanych bakterii tworzących tę zorganizowaną strukturę wyróżnia się:
- Candida albicans,
- Pseudomonas aeruginosa,
- Staphylococcus epidermidis,
- Escherichia coli,
- Enterococcus faecalis.
Drobnoustroje występujące w dwóch formach – planktonowej, luźno się przemieszczającej, oraz biofilmowej, trwale przytwierdzonej do podłoża. Potrafią się komunikować i wzajemnie uzupełniać. Najczęstszymi zakażeniami ran są zakażenia endogenne, czyli spowodowane przez bakterie własne chorego. Już po 2 do 4 godzin biofilm jest dobrze przytwierdzony do podłoża i bez agresywnych, mechanicznych metod nie ma szans na jego usunięcie.
Każda z infekujących ranę bakterii jest wyjątkowo groźna dla zdrowia człowieka i powoduje różnorodne choroby związane m.in. z układem moczowym, zakażeniem ran pooperacyjnych, wszczepianiem endoprotez, a także owrzodzeniami i innymi ranami przewlekłymi. Z tego powodu niezwykle istotne jest, aby zapobiegać powstawaniu biofilmu w momencie rozpoczęcia opieki nad raną.
Jak zapobiegać tworzeniu się biofilmu bakteryjnego?
Ogromne znaczenie w zapobieganiu rozwojowi błony biologicznej ma prawidłowe oczyszczanie rany. Aby skutecznie zwalczać bakterie, powinno się zastosować produkty zawierające substancje przeciwdrobnoustrojowe. Zakażenie biofilmowe może prowadzić do zakażenia ogólnoustrojowego, tzw. sepsy, która stanowi zagrożenie dla życia. Antyseptyki płynne i żelowe mają zdolność rozluźniania struktur biofilmu, co umożliwia jego mechaniczne usunięcie.